به گزارش “سیرجان خبر” به نقل از بوتیا، فطریه از انواع زکات است، لذا «زکات فطریه» نامیده می‌شود. زمان محاسبه‌ی زکات فطریه شب عید فطر است و بر کسانی واجب است که که قبل از غروب شب عید فطر، “بالغ” و “عاقل” و “غنى” باشند. البته منظور از «غنی»، ثروتمند، متمول و پولدار نیست، بلکه یعنی کسانی که کار یا درآمد یا زندگی متعارفی دارند و می‏توانند زندگی خود را اداره کنند و نان خور دیگری نیستند. به عنوان مثال بر پسر یا دختر بالغی که نماز و روزه بر آنها تکلیف شده، ولی درآمدی ندارند و نان خور پدر یا مادر هستند، فطریه واجب نیست.

بخش استفتائات دفتر رهبر معظم انقلاب، میزان زکات فطره را بر مبنای گندم برای هر نفر دست‌کم ۳ هزار و ۵۰۰ تومان اعلام کرد و میزان زکات فطره در شهرستان‌ها را نیز برای هر نفر حداقل ۳ هزار تومان دانست.

میزان زکات فطره بر اساس قوت غالب مردم اعلام می‌شود و کسانی که قوت غالب آن‌ها در ‌سال برنج است، باید میزان فطریه را بر حسب قیمت آن بپردازند که رقم آن ۱۵ هزار تومان اعلام شده است.

*-  غالب فتاوا حاکی از آن است که فطریه‌ی میهمانی که شب عید فطر منزل کسی میهمان است نیز با خودش است و نه با صاحبخانه و میزبان، چرا که «نان خور» او محسوب نمی‌گردد: «با توجه به اینکه با یک بار غذا خوردن نان خور صدق نمی کند بنابراین طبق نظر آیت الله خامنه‌ای ، فطره میهمانی که فقط شب عید فطر میهمان است بر صاحب خانه واجب نیست و باید خود میهمان فطره خود را بدهد. (توضیح المسائل سیزده مرجع، ج۲، م ۱۹۹۶)»

نظر مراجع دیگر را نیز در این باره گرد آمده که به شرح زیر است:
آیت‌الله مکارم شیرازی: اگر کسى تنها در افطار شب عید فطر میهمان دیگرى باشد، فطریه او به عهده خودش است.
آیت الله وحید خراسانی: فطره میهمانی که پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحبخانه وارد شده و در وقت وجوب زکات فطره نان خور او حساب می شود،‌ بر میزبان واجب است.
آیت الله نوری همدانی:‌ اگر میزبان شب عید فطر در خانه،‌ مسجد، سالنهای پذیرایی یا هر جای دیگر طعام دهد، فطره هم بر عهده اوست.
آیت الله سیستانی: اگر مهمان شب نزد میزبان‌ بماند و نان خور – هرچند موقتا – حساب شود، فطره اش بر میزبان واجب است.

*-گفته‌اند که فطریه قوت غالب است؛ آن چیزى که در هر جایى غالباً به عنوان قوت و غذا مصرف مى‌شود؛ ولو قوت منحصر نباشد. مثلاً در اغلب جاهاى کشور ما نان گندم مصرف مى‌شود، ولى مردم به نان گندمِ فقط اکتفا نمى‌کنند؛ احیاناً چیز دیگرى هم با نان مى‌خورند؛ لیکن قوت غالب همین نان گندم است. یا مثلاً در بسیارى از مناطق کشور، قوت غالب بسیارى از خانواده‌ها برنج است. این‌طور فتوا مى‌دهند که اگر به قدر سه کیلو گندم یا برنج یا قیمت آنها را بدهید، ان‌شاءاللَّه کافى است. اگر کسى بتواند بیشتر هم بدهد، بهتر است.

*-آن کسى که فطریه‌اش بر گردن دیگرى است، بر خود او دیگر واجب نیست؛ اما اگر بداند که فطریه را آن کسى که باید مى‌داد، نداده، احتیاط واجب این است که خودش فطریه را بدهد.

*- مستحب است در دادن زکات فطره ، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد و بعد همسایگان فقیر را مگر اینکه دیگران از جهتی برتری داشته باشند.

*-ازشب عید فطر که ماه دیده می شودمستحب است که این هزینه کنار گذاشته شود.کسی که نماز عید فطر می‌خواند بنابر احتیاط واجب باید فطره را پیش از نماز عید بدهد و کسی که نماز عید نمی‌خواند می‌تواند دادن فطره را تا ظهر تاخیر بیندازد. اگر شخص فقیر و یا نیازمندی در نزدیکی او نبود این هزینه را کنار گذارد تا در زمان مناسب به او بدهد. بنابراین زمان پرداخت فطریه از روز قبل از عید تا پیش از نماز عید فطر خواهد بود.

*-  پرداخت کننده مى‏تواند فطریه را به عنوان هدیه به محتاج بدهد و لازم نیست حتماً به او نیز بگوید که این زکات فطره است؛ ولى باید در نیت قصد زکات فطریه نماید.

*-بهتر هم این است که فطریه به فقراى همان شهر داده بشود. این روزها از ما مى‌پرسند که چه‌طور است به آوارگان یا دیگران بدهیم. البته اگر کسى بداند که برادر مسلمانش مستأصل است، واجب شرعى است که باید کمک کند – در این‌که شکى نیست – لیکن اگر در شهرى که شما در آن زندگى مى‌کنید، مستحقى هست، خوب است که فطریه را به او بدهید.

*-  زکات فطریه غیر سید، به سیّد نمی‌رسد. یعنی جایز نیز که غیر سید، به سید فطریه بدهد یا سید از غیر سید فطریه بگیرد. به همین دلیل در صندوق‌های جمع‌آوری، محل دریافت فطریه سادات را جدا کرده‌اند. اما فطریه‌ی شخص سید، به سید یا غیر سید می‌رسد.

*-دفتر آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال که فطریه سربازانى که به طور رایگان از غذاى دولتى استفاده می‌کنند، بر عهده چه کسى است؟ اعلام کرد: اگر تمکن مالى دارد، بنابر احتیاط واجب خودش بپردازد.

کفاره روزه

تعدادی از مراجع تقلید میزان کفاره روزه عمد و روزه غیر عمد را به شرح زیر اعلام کرده اند :

آیت الله وحید خراسانی و آیت الله شبیری زنجانی :
میزان کفاره روزه عمد در سال ۹۲ مبلغ ۷۲ هزار تومان و کفاره روزه غیرعمد هزار و ۲۰۰ تومان از سوی این مراجع تقلید اعلام شده است.

آیت الله مکارم شیرازی , آیت الله جوادی آملی و آیت الله نوری همدانی :
میزان کفاره عمد روزه مبلغ ۶۰ هزار تومان و کفاره غیرعمد روزه هزار تومان از سوی این مراجع تقلید اعلام شده است.

آیت الله علی علوی گرگانی
مبلغ کفاره روزه عمد در سال ۹۲ مبلغ ۸۰ هزار تومان و کفاره روزه غیرعمد هزار تومان از سوی این مرجع تقلید اعلام شده است.

کفّاره همان جریمه اى است که براى باطل کردن روزه معین شده است و عبارت است از: آزاد کردن یک بَرده ؛ دو ماه روزه گرفتن که سى و یک روز آن باید پى در پى باشد؛ سیر کردن شصت فقیر, یا دادن یک مُدّ طعام به هر یک از آنها.

کسى که کفّاره بر او واجب شود باید یکى از این سه را انجام دهد و چون امروزه برده به معناى فقهىِ آن یافت نمى شود مورد دوّم یا سوم را انجام مى دهد و اگر هیچ یک از اینها برایش مقدور نیست هر مقدار که مى تواند باید به فقیر طعام بدهد و اگر اصلاً نتواند طعام بدهد باید استغفار کند.(۱)

در این موارد به جا آوردن قضاى روزه واجب است ولى کفّاره ندارد

۱- روزه دار عمداً قى کند؛۲- در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت , یک یا چند روز روزه بگیرد؛۳- در ماه رمضان , بدون اینکه تحقیق کند صبح شده یا نه ؟ کارى کند که روزه را باطل مى کند, مثلاً آب بخورد, و بعداً معلوم شود صبح بوده است؛ ۴- کسى بگوید صبح نشده و روزه دار به گفتهء او, کارى کند که روزه را باطل مى کند, و بعداً معلوم شود صبح بوده است(۲)؛۵- روزه هایى که به واسطه سفر باطل شده است(۳)؛۶- روزه هاى ایام حیض و نفاس بانوان (۴)؛ ۷- بر اثر ندانستن مسأله , مبطلى انجام داده ولى نمى توانسته مسأله را یاد بگیرد, یا اصلاً ملتفت نبوده (۵).

اگر عمداً روزه رمضان را نگیرد یا عمداً آن را باطل کند قضا و کفاره واجب مى شود(۶)

مواردى که فقط باید براى هر یک روز یک مد طعام به فقیر داده شود

۱- به واسطه مرض نتواند روزه بگیرد و مرض او تا سال بعد طول بکشد و اگر چنانچه مرض او تا چندین سال طول بکشد قضاى سال آخر را باید به جا آورد و سالهاى گذشته را براى هر یک روز یک مد طعام به فقیر بدهد(۷)

۲- کسى که به واسطهء پیرى , روزه گرفتن برایش مشقت دارد و بعد از رمضان هم نمى تواند قضاى آن را به جا آورد.(۸)

۳- مرضى دارد که زیاد تشنه مى شود و روزه گرفتن برایش مشقت دارد و بعد از رمضان هم نمى تواند قضاى آن

را به جا آورد(۹).

مواردى که باید قضاى روزه را به جا آورد و براى هر یک روزه یک مد طعام به فقیر بدهد:

۱- به واسطه عذرى ; مثلاً سفر روزه نگرفته و بعد از ماه رمضان عذر برطرف شده و تا رمضان سال بعد عمداً

قضاى آن را به جا نیاورده است .(۱۰)

۲- به واسطه عذرى روزه نگرفته و بعد از رمضان عذر او برطرف شده و تا چند سال قضا آن را تأخیر انداخته

(قضا و یک کفاره ۱۰سیرى ), کفاره تکرار نمى شود.(۱۱)

۳- موقعى که عذر دارد, تصمیم او بر این است که بعد از برطرف شدن عذر, قضا روزه را به جا آورده و عذر برطرف شد و پیش از آن که قضا کند درتنگى وقت عذرى برایش پیدا شود, قضا آن واجب و یک مد طعام احتیاط واجب است(۱۲) .

۴- در قضا روزه کوتاهى کند و وقت تنگ شود و در تنگى وقت عذرى برایش پیش آید.(۱۳)

۵- مرضى دارد که زیاد تشنه مى شود و روزه گرفتن برایش مشقت دارد ; اضافه بر یک مد طعام , بنابر احتیاط واجب (قضاى آن را هم به جا آورد.(۱۴)

۶- زنى که زائیدن او نزدیک است و روزه براى حملش ضرر دارد و نمى تواند روزه بگیرید.(۱۵)

۷- زنى که زاییدن او نزدیک است و روزه براى خودش ضرر دارد و نمى تواند روزه بگیرد قضاى آن را باید به ت جاآورد و بنابر احتیاط واجب براى هر یک روز, یک مد طعام به فقیر بدهد.(۱۶)

۸- زنى که بچه شیر مى دهد و شیر او کم است و روزه براى بچه اى که شیر مى دهد ضرر دارد(۱۷).

۹- زنى که بچه شیر مى دهد و شیر او کم است و روزه براى خودش ضرر دارد, قضاى روزه را باید به جا آورد وأبنابر احتیاط واجب براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.(۱۸)

۱۰- به واسطهء عذرى , غیر مرض مانند مسافرت , روزهء رمضان را نگیرد و عذر او تا رمضان سال بعد طول بکشد,حقضا آن را باید به جا آورد و احتیاط مستحب آنست که براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.(۱۹*