جمهوری اسلامی ایران، بهعنوان نظام نوین سیاسی که پس از انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) با رأی ۹۸ درصدی مردم جایگزین نظام سلطنتی گردید، از یک بافت یکپارچه و منسجم برخوردار است که هرکدام از اجزای آن در عین یکپارچگی، دارای استقلال عمل نیز میباشند. مشروعیت و مقبولیت این نظام و تکتک عناصر آن نیز از طریق سازوکارهای مناسب در کلیت نظام پیریزی شده است.
عنصر مقبولیت، عمدتاً از طریق انتخابات در پیکره نظام طراحی گردیده است و مردم از طریق حضور در عرصه انتخابات، علاوه بر نشاندادن مورد قبول واقع شدن نظام، مقبول بودن اجزای آن را نیز به منصهظهور میرسانند. با توجه به تقسیمبندی وظایف اصلی اداره حکومت در قالب سه قوه، مقبولیت این قوا نیز دارای اهمیت است. مقبولیت قوای مجریه و مقننه بهطور مستقیم از طریق رأی مردم در انتخابات نشان داده میشود و مقبولیت قوهقضاییه نیز با توجه به رأی مردم به خبرگان و رأی خبرگان به رهبری و حکم رهبری برای رئیس قوهقضاییه، بهطور غیرمستقیم با رأی مردم جلوهگر میگردد.
با توجه به اهمیت قوهمجریه و نقش و جایگاه رئیسجمهور بهعنوان نفر دوم در ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران، همواره انتخابات ریاستجمهوری بهعنوان مهمترین چالش سیاسیِ داخلی نظام جمهوری اسلامی ایران مدنظر بوده است. از اینرو، برخوردها و فعالیتهای انتخاباتی افراد شرکتکننده در انتخابات و مسئولین برگزاری ـبهطور خاصـ و همچنین برخورد تمامی خواص و مردم ـبهطور عامـ در این چالش سیاسی، بسیار مهم و تأثیرگذار میباشد.
نکتهای که میبایست در تمامی مراحل فعالیت سیاسی، اعم از فعالیت انتخاباتی و غیرانتخاباتی مدنظر قرار گیرد، سرلوحه قراردادن اخلاق انتخاباتی و مهمتر از آن، تقوای انتخاباتی و سیاسی است؛ بدین معنا که برخی از امور، نه تنها بهتر است انجام گردد بلکه ـبه حکم شرع و قانونـ انجام آنها ضروری و واجب است.
یکی از اصلیترین نکات در فعالیتهای انتخاباتی، مدنظر قرار گرفتن اهداف و آرمانهای کشور و نظام در این فعالیتهاست. توضیح آنکه اهداف و آرمانهای کشور و نظام، میبایست الگوی رفتاری فعالان عرصه انتخابات بهویژه خواصِ اثرگذار باشد. باید توجه داشت که نظام به این منظور بهوجود نیامده است که قدرت را از دست عدّهاى بگیرد و به دست عدّه دیگرى بدهد؛ بدون اینکه این عدّه که قدرت را بهدست مىگیرند، تعهّدى در قبال این حرکت عظیم مردم داشته باشند. مردمی که انقلاب را بهوجود آوردند و در بحرانهاى گوناگون آن را حفظ کردند و این نظام را از گردنههاى خطرناک گذراندند، توقّعاتى دارند. این توقّعات در شعارهای جمهوریاسلامی بهروشنی بیان شده است؛ مواردی چون: استقلال، آزادى، رشد معنوى و تعالى مادّى، ایجاد محیط امن و باکرامت براى انسانها[۱]. از اینرو کاندیداها، فعالان و کلیه مسئولان چه در عرصه انتخابات و چه در هر جایگاهی که قرار دارند نباید به اموری دست زنند که طی آن، استقلال کشور که از مهمترین داراییهای کشور و از والاترین دستاوردهای انقلاب است کماهمیت جلوه داده شده و کشور و مردم به سمت وابستگی سوق داده شوند. همچنین نباید بهگونهای عمل شود که آزادیای که نظام برای مردم فراهم کرده و مطابق شرع برای مردم مهیا شده ـدر عرصه نظر و عملـ خدشهدار گردد. کمااینکه فعالیتهایی چون سیاهنمایی و مواردی از این دست، از عمدهترین فعالیتهای سلبکننده آزادی فکری مردم است.
از طرف دیگر، نباید در فعالیتهای انتخاباتی و سیاسی، رشد معنوی و مادی مردم با چالش مواجه گردد. همچنین بایستی تأمین امنیتروانی و ایجاد محیطی امن برای مردم بهعنوان یکی از اصلیترین حقوق اساسی ایشان، همواره مدنظر مسئولین قرار گیرد، چرا که برهم زدن امنیت یک ملت، بزرگترین گناهى است که ممکن است کسى مرتکب بشود[۲]. امنیت سیاسى بدین معناست که تفکرات و معارف سیاسى در جامعه، معارفِ واضح و دور از نفاق و دوگونهگویى و دوگونهاندیشى باشد و کسانى که متصدى بیان مسائل سیاسى براى مردم هستند، نسبت به مردم امانت بهخرج دهند. همچنین بدین معناست که کسانى که متصدى نوشتن و پخشکردن و منتشرکردن معارف فکرى جامعه هستند، از دروغگویی، فریبکاری و تقلب دور بوده و اصطلاحاً در طعامى که علىالظاهر شیرین هم هست، زهر مخلوط نکنند. از اینرو آن قلمى که بیستسال تلاش و مجاهدت مظلومانه و فداکارانهى این ملت را در مقابلهى با قدرتهاى زورگوى چپاولگرِ ظالم انکار مىکند، در واقع امنیت سیاسى کشور را به هم مىزند و ناامنى فکرى ایجاد مىکند[۳].
یکی از بهترین شاخصهایی که میتواند صداقت در گفتار و رفتار کاندیداها را مورد محک و ارزیابی قرار دهد، رصدکردن فعالیتهای انتخاباتی افراد است. پرواضح است فردی که حاضر است جهت دستیابی به پست مورد نظر، همهی حقوق اساسی مردم را زیرپا گذارد، استقلال کشور را کماهمیت جلوه دهد، آزادی فکری و عملی مردم را با سیاهنمایی و القای شبهات خدشهدار سازد، محیط امن و آرامش روانی مردم را برهم زند و از همه مهمتر، کرامت انسانها را نادیده گیرد، یقیناً وی پس از دستیابی به کرسی بعد از انتخابات، همهی وعدهها را فراموش نموده و از آن بهعنوان ابزار قدرت و ایجاد فساد استفاده مینماید.
فعالان عرصه انتخابات باید توجه داشته باشند که هدف برگزاری انتخابات در کشور، به نمایش گذاشتهشدن مردمسالاریدینی و مقبولیت نظام است و انتخابات، صرفاً یک اقدام نمادین نیست. لذا اولین قدم مردمسالاری میبایست در خودِ برگزاری انتخابات هویدا گردد.
متقی بودن مسئولان بهخصوص مسئولان ردههای بالای نظام، تا آن اندازه اهمیت دارد که بهعنوان ویژگی اساسی تصدی پست مطرح میشود.[۴] باید دقت داشت که در نظام جمهورىاسلامى غیر از دانایى و کفایت سیاسى، کفایت اخلاقى و اعتقادى هم لازم است. در پاسخ به کسانی که میگویند اخلاق و عقیده، مسألهى شخصى انسانهاست، باید گفت که اخلاق و عقیده مسألهى شخصى انسانهاست؛ اما نه براى مسؤول. براى یک مسؤول ـعقیده و اخلاقـ مسألهى شخصى نیست؛ مسألهاى اجتماعى و عمومى است؛ حاکمشدن بر سرنوشت مردم است[۵].
البته تقوای مدنظر، دارای ویژگیهای جامعی میباشد. یکی از مهمترین ویژگیهای تقوا در این رده آن است که فردی که در خود توان اداره آن جایگاه را نمیبیند خود را کاندیدای احراز آن پست ننماید[۶]. همچنین افراد میبایست مسئولیتپذیر بوده و امور محوله را به سرانجام رسانده و در هنگام بروز مشکلات اعم از خطاها، قصورها و مواردی از این دست، مسئولیت نقصان را پذیرفته و درصدد جبران آن برآیند. تقوای سیاسی بدین معناست که هر کس که در کار سیاست است سعى کند با مسائل سیاسى، صادقانه و دردمندانه و از روى دلسوزى برخورد کند. همچنین بدین معناست که انسان در میدان سیاست، صادقانه عمل کند[۷].
از مهمترین شاخصههای تقوا که باید توسط تمامی افراد ـبهخصوص فعالان سیاسیـ رعایت شود و میتواند ملاک خوبی برای رصد نمودن تقوای کاندیداها باشد، هوشیاری آنها در عدم نفی و تکذیب نظام و عدم تهمتزدن به نظام است. تمامی افراد باید به این نکته توجه داشته باشند که از هرگونه موضعگیری که تلویحاً نظام را نفی نموده و یا آنرا مورد تهمت قرار میدهد اجتناب نمایند. گناه بزرگی که فتنهگران ۸۸ مرتکب آن شده بودند همین نفی و تکذیب نظام بود[۸].
یکی دیگر از مشخصههای تقوای سیاسی برای مسئولان، آن است که در هنگام تصدی پست، خود و منافع خود را نبینند و تنهاوتنها در صدد ایفای تعهدات خود در قبال پستی که درا ختیار گرفتهاند برآیند. با این نگاه، کاندیدایی که جهت احراز پست در انتخابات، با سرمایهداران و بنگاههای اقتصادی وارد لابی شود و از پول آنها در فعالیتهای انتخاباتی استفاده نماید ـبهطریق اولیـ از اختیارات و قدرتی که با توجه به پست او در اختیار وی قرار میگیرد، جهت منافع شخص خود استفاده مینماید.
یکی دیگر از مظاهر تقوا در جمهوریاسلامی آن است که همگان مراقب باشند که به دشمنِ نظام اسلامى به هیچ نحو – چه با همسویى و چه با همجهتى و چه با موضعگیرى و حرفزدن و اقدام کردن – کمک نکنند، چرا که یکى از موضوعاتى که منافى با تقوا و پرهیزکارى است، همین موضوع است[۹]. لذا کاندیداهایی که خود را در معرض رأی مردم قرار میدهند نباید در قالب مبارزات انتخاباتی، کلامی بگویند، موضعگیری و یا حتی بعضاً سکوتی کنند که بهنوعی همجهتی و همسویی با دشمن نظام اسلامی باشد.
از جمله مواردى که بهعنوان شاخصههای تقواى مسؤولان نظام و کاندیداهای انتخاباتی باید بروز کند، رعایت حدود قانونى در همه بخشها و عدمِتخطّى از آنچه که قانون اساسى و قوانین معتبر براى بخشها و دستگاههاى مختلف معیّن کردهاند میباشد. تخطّى از این قوانین ـدر مواردىـ مشکل بزرگ فساد اقتصادى و فساد دستگاههاى مسؤول را بهوجود مىآورد و یا موجب تعارض بین دستگاههاى مختلف و تشتّت و بگومگوهاى مضرّ و مفسدهانگیز مىشود[۱۰]. لذا قانونگرائى در انتخابات، وفادارى به قانون و احترام به رأى مردم، از مسائل مهم و شاخصههای اصلی تقواست که هم باید مدنظر کاندیداها قرار گیرد و هم مورد توجه دیگر مسئولان کشور باشد[۱۱].
باید افزود، در اینکه انتخابات میبایست آزاد، سالم و مطابق قانون باشد شکی نیست، چرا که آزادی و اجرای قانون از حقوق اساسی مردم است که بایستی در تمامی رخدادهای درون کشور جاری شود؛ اما مسئولین، مجریان و کاندیداها نیز ـدر صورت امین بودن و دلسوز بودنـ نباید بهگونهای حرف بزنند یا موضعگیری کنند که مقابل مصالح نظام اسلامی باشد[۱۲].
از دیگر شاخصههای تقوا در فعالیتهای سیاسی، عدم تحریک احساسات دیگران است؛ چرا که مهمترین اثر این تحریک احساسات، برهم خوردن وحدت و یکپارچگی مردم است[۱۳]. همچنین نباید کسانی که در جامعه، مخاطبینی دارند بهگونهای حرف بزنند یا برخورد کنند که عدهای از مردم نسبت به عدهای دیگر بددل و بدبین گردند، چراکه این بدبینی و بددلی سبب بروز فتنه و برهم خوردن وحدت میشود[۱۴].
یکی دیگر از شاخصههای تقوا عدم ایجاد فضاى اهانت و هتکحرمت در جامعه است. ایجاد فضای هتکحرمت و اهانت، یکى از آن چیزهائى است که اسلام مانع از آن است؛ فضاى هتکحرمت، هم خلافشرع است، هم خلاف اخلاق است، هم خلاف عقل سیاسى است. البته انتقاد، مخالفت، بیان عقاید با جرأت، هیچ اشکالى ندارد؛ اما بایستی دور از هتک حرمتها و اهانتها و فحاشى و دشنام و این چیزها باشد، چرا که این کار علاوه بر اینکه فضا را آشفته نموده و اعصاب آرام جامعه را به هم میریزد – که امروز احتیاج به این آرامش هست – خداى متعال را هم از ما خشمگین میکند[۱۵].
اگر تقوا بهصورت ملکه درون، در خواص و مسئولین و کاندیداها متبلور شود، نتایجی زیادی را برای ایشان و کشور ـبهخاطر نقش ایشان در مدیریت کشورـ در پی خواهد داشت. یکی از مهمترین نتایج تقوا، بهدست آوردن بصیرت و قوت شناخت است که خود در جایگاههای مختلف و حساس، کارآمد خواهد بود. بهعنوان مثال؛ بصیرت، قدرت و قوت دشمنشناسی به انسان میدهد و او و مردمی که به دنبال او میباشند را در مواقع حساس، جهت شناخت دشمن کمک میرساند[۱۶]. بصیرت به انسان قدرت میدهد تا تحرکات دشمن را رصد و برخورد مناسب از خود نشان دهد. بهعنوان مثال در فتنه ۸۸ ، دشمنان درصدد بودند تا از شعار اصلی نظام که “استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی” است، اسلام را (که محور اصلی این شعار است) حذف نمایند، اما بیبصیرتی برخی خواص سبب شد تا آنها این اقدام دشمن را نفهمیده و در مقابل آن سکوت نمایند[۱۷]. این سکوت در موارد دیگری چون هتکحرمت به عکس امام خمینی(ره)، شعار علیه فلسطین در روز قدس و حتی کف و سوتزدن و برهم زدن هیئات عزاداری سالار شهیدان نیز رخ داد که همگی نشان از عدم فهم هدفِ دشمن و در نتیجه عدم اتخاذ مواضع درست و به موقع است، حال آنکه مسئول و حتی کاندیدایی که فعالیت سیاسی دارد، باید از تقوای خود و بصیرت ناشی از آن، استعانت جسته و تحرکات دشمن را رصد کند تا ناخودآگاه در پازل دشمن بازی نکند.
بدیهی است که یکی از نشانههای متقن عدم بصیرتِ ناشی از بیتقوایی، ایجاد غفلت[۱۸] برای فرد میباشد. غفلت، اولین گام برای رسوخ شیطان به پندار، گفتار و کردار انسان است. همانطور که خداوند متعال در آیه ۲۸ سوره کهف میفرمایند: و لا تطع من اغفلنا قلبه عن ذکرنا و اتبع هواه و کان امره فرطا؛ در این آیه تصریح گشته که غفلت، سبب هواپرستی شده و هواپرستی نیز سبب افراط و تفریط انسان و سقوط در ورطه نابودی میشود. لذا غفلت، هم زمینهساز بیتقوایی است و هم نتیجه آن. از اینرو باید بسیار از آن اجتناب نمود. علاوه بر این، بایستی از هواپرستی و افراط در امور نیز اجتناب نمود، چرا که خواص و مسئولین در صورت افراط، دامنهی آن را به مردم میکشانند و ممکن است کار به جایی بکشد که حتی خود خواص نیز نتوانند دیگر آنرا اصلاح کنند[۱۹].
یکی دیگر از نتایج تقوا، از بین رفتن ترس در عمل و فهم میباشد[۲۰]. انسان در تصمیمگیریهای خود، به مخاطراتی که تصمیماتش در پی خواهد داشت توجه نموده و بر مبنای آن، تصمیم میگیرد. عمده مخاطراتی که برای انسان پیش میآید هزینههای آبرویی، مالی و جانی میباشد. تقوا سبب میشود انسان راه درست را انتخاب نموده و سپس بدون ترس از مخاطرات و با توکل بر خدا، قدم در این راه بگذارد و از سرزنشِ سرزنشکنندگان نیز نهراسد.
[۱] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)
[۲] بیانات مقام معظم رهبری در سالروز عید سعید مبعث(۲۹/۰۴/۱۳۸۸)
[۳] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از بسیجیان(۱۰/۰۶/۱۳۷۸)
[۴] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)
[۵] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم قزوین(۲۵/۰۹/۱۳۸۲)
[۶] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم قم(۱۹/۱۰/۱۳۹۱)
[۷] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى ستادهاى نمازجمعه(۰۵/۰۵/۱۳۸۱)
[۸] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى(۰۶/۱۲/۱۳۸۸)
[۹] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)
[۱۰] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)
[۱۱] بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه(۲۰/۰۷/۱۳۹۰)
[۱۲] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)
[۱۳] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس و مسئولان قوهى قضائیه(۰۷/۰۴/۱۳۸۸)
[۱۴] بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حضرت رضا(ع)(۰۶/۰۱/۱۳۷۹)
[۱۵] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى(۱۹/۱۲/۱۳۸۹)
[۱۶] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى(۰۶/۱۲/۱۳۸۸)
[۱۷] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون(۲۲/۰۹/۱۳۸۸)
[۱۸] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری(۰۲/۰۷/۱۳۸۸)
[۱۹] بیانات مقام معظم رهبری در خطبههای نماز جمعهی تهران(۲۹/۰۳/۱۳۸۸)
[۲۰] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری(۰۲/۰۷/۱۳۸۸)
/ مسعود غلامی
https://sirjankhabar.ir/?p=899