به گزارش “سیرجان خبر” شهرستان سیرجان در ۱۸۰ کیلومتری جنوب‌غربی مرکز استان کرمان واقع شده و در مسیر شاهراه‌های اقتصادی و محورهای مواصلاتی استان‌های فارس و شیراز، بندرعباس و بنادرجنوب،  یزد و کرمان قرار گرفته است و از نظر جغرافیایی سوق‌الجیشی و سوابق تاریخی هم حائز اهمیت بوده و دارای منابع غنی سنگ آهن و منطقه ویژه اقتصادی است که مهمترین و بزرگترین شهرستان استان کرمان قلمداد می‌شود.

نام قدیمی سیرجان فعلی سیرکان یعنی شهر معادن و یا شهر قنات‌ها بوده است که الآن هم داری معادن غنی سنگ آهن و مس و همچنین بیش از یک‌هزار چشمه قنات بوده است که بیش از نیمی از این قنات‌ها در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی خشکیده است و هم‌اکنون دارای ۳۷۰ چشمه قنات در روستاهای سیرجان هستیم و سعیدآباد نیز نام قدیم سیرجان بوده است که در اوایل حکومت زندیه توسط یکی از مالکان کشکوئیه به‌ نام حاج‌میرزاسعید اولین اقدامات جهت آبادانی آن به‌عمل آمد و به‌همین مناسبت نیز به سعیدآباد معروف است.

بادگیرهای صدساله پراستفاده‌ترین مکان در تابستان

در قدیم ساختمان‌ها عموماً با خشت و گل و نمایی گچی و حیاط‌سازی سنگی در ارتفاعی بیش از یک متر از سطح زمین ساخته می‌شد. دیوارها و سردر ایوان‌ها و دالان‌ها بستگی به سلیقه‌ی معمار و وضعیت مالی صاحبخانه داشت. به کاربرد آجر در نمای بیرونی و کف و سقف اتاق‌ها و در بعضی موارد حیاط منازل با آجرهایی که از کوره‌های آجرپزی «محمود آباد سید» تامین می‌شد، متداول بود. گچبری، آینه‌کاری سقف‌ها و دیوارها و قسمت‌هایی از اتاق به عنوان جالباسی و جاچراغی به نسبت وسع و سلیقه‌ی صاحبخانه انجام می‌گرفت.

در ایام قدیم کمتر از یک قرن پیش، ساخت بادگیرهای بلند با طرح‌های جالب، که از پراستفاده‌ترین مکان‌های تابستانی بود، به نسبت وسعت منازل از ضروریات به‌شمار می رفت و کمتر منزلی بدون بادگیر ساخته می‌شد، زیرا تابستان‌ها با نداشتن امکانات از قبیل کولر، پنکه، یخچال به چنین مکانی جهت استراحت و نگهداری مواد غذایی و کوزه‌های آب آشامیدنی نیاز مبرم بود و برف‌های زمستان در این یخدان‌ها نگهداری می‌شد و تا اواخر تابستان مردم از این یخچال‌های یخی استفاده می‌کردند.

از یخدان‌های دوقلو تا گلیم شیریکی پیچ سیرجان و ثبت ملی این آثار

آثار باستانی زیبا و به ثبت رسیده ملی در شهرستان سیرجان وجود دارد که از جمله آنها؛ بادگیرهای چپقی، یخدان‌های دوقلو، خانه شوکت‌السعیدی، شاه‌فیروز، سرو یک‌هزار ساله امام‌زاده احمد، میر زبیر، بازارهای دوقلو، کاروانسرا، باغ‌سنگی، قلعه‌سنگ، کفه نمک و کاروانسراهای پاریز و زیدآباد و همچنین تپه بی‌بی دن در بخش گلستان که به ثبت ملی رسیدند و گلیم شیریکی پیچ سیرجان هم در همین بخش گلستان و در روستای دارستان در شهریورماه سال ۱۳۹۶  به ثبت جهانی رسید.

شهرستان سیرجان زمستان‌هایی سرد و خشک دارد و هوای این شهر در بهار بسیار دل‌انگیز و معتدل است. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت ابراهیم‌آباد در جنوب‌شرقی سیرجان قرار گرفته و حداقل ۱۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

مردم سیرجان همانند سایر مناطق ایران آیین‌های مختلفی در ایام نوروز دارند که با فرا رسیدن این ایام شور و شوق بیشتری برای احیاء سنت‌ها در بین مردم ایجاد می‌شود.

کماج سهن، مسقطی و باقلوای سیرجانی سوغاتی سیرجان

اولین سنتی که در بین مردم ایران به‌طور مشترک رایج است، خانه تکانی است. در این ایام مردم سیرجان گرد وغبار را از خانه خود می‌زدایند، از دیگر رسوم‌های عید نوروز درست کردن سبزه و چیدن سفره هفت‌سین و بازدیدهای نوروزی است که در بین ایرانیان مرسوم است.

از جمله سنت‌های سیرجانی‌ها در ایام نوروز پخت کماچ سهن بوده است که این شیرینی سنتی با استفاده از آرد گندم پخته می‌شود. کماج سهن به جز ایام نوروز در زمان دیگری پخته نمی‌شد و به جای سمنو در سفره هفت‌سین قرار داده می‌شد و همچنین شیرینی‌های دیگری همچون قطاب، مسقطی و باقلوا نیز در بین مردم مرسوم بوده است و شیرینی باقلوای سیرجان که از نشاسته و شکر تهیه می‌شود، از جمله سوغات مشهور سیرجانی‌هاست.

شنبه اول سال به اشیاء سیاه نگاه نمی‌کردند

یکی دیگر از آیین‌های نوروز شنبه‌گردی است؛ طبق این رسوم مردم هرساله با فرا رسیدن اولین شنبه سال جدید به دامان طبیعت رفته و به اشیای سیاه نیز نگاه نمی‌کردند بر طبق این رسم باید در روز شنبه اول سال از دید و بازدید اقوام پرهیز کرد.

گره زدن سبزه در روز سیزده‌ به‌در

در سیرجان قدیم موقع تحویل سال مردم اقدام به رشته‌بری و پختن آش می‌کردند و باور داشتند که با این کار سر رشته زندگی تا آخرسال به دستشان خواهد بود. در قدیم کسانی که باسواد بودند هنگام تحویل سال قرآن می‌خواندند و سکه‌ای به عنوان برکت به بقیه می‌دادند که هنوز هم این رسم و رسومات در برخی طوایف و روستاها و عشایروجود دارد. 

سنت کاشت سبزه یا باغو از گذشته در میان مردم مرسوم بوده و چند هفته مانده به نوروز با کاشت گندم، حبوبات و یا تخم ترتیزک روی کوزه‌های سفالی و بشقاب‌ها اقدام به کاشت سبزه نوروز می‌کردند و این سبزه را تا روز سیزدهم نوروز نگه داشته و پس از آن در روز سیزده‌بدر برای رفع بلا آن را به آب روان می‌سپردند و یا در صحرا و بیابان رها می‌کردند که هنوز هم ادامه دارد. 

مردم سیرجان، روز سیزده نوروز را نحس می‌شمرند و برای رهایی از نحسی این روز به دامن طبیعت رفته و این روز را در خارج از شهر سپری می‌کنند و همچنین در این روز مردم به گره‌زدن سبزی اقدام می‌کردند.