×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

اخبار ویژه

امروز : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳  .::.   برابر با : Thursday, 28 March , 2024
تاریخچه هیئت های عزاداری در سیرجان + عکس

azadari dar sirjanگرچه عزاداری برای حسین بن علی(ع) و خاندان و یاران او به شکلهای مختلفی در طول تاریخ اسلام برگزار می شده. اما این مراسم، آن هم در حدّی گسترده به صورت سازمان یافته و با دستور و حمایت حکومت، از زمان آل بویه در بغداد آغاز گردید. کامل شیبی میگوید: دسته‏های عزاداری در شکل جدید، نخستین بار در سال ۳۵۲ به وجود آمدند به دستور معزّالدوله، در عاشورای سال ۳۵۳ عزای عمومی اعلام شد و از مردم خواسته شد که با پوشیدن جامه سیاه، اندوه خود را نشان دهند.

سلاطین سلجوقى از دوستداران ائمه شیعه بودند. ملکشاه به همراه خواجه نظام در سال ۴۷۹ق به زیارت کاظمین، نجف و کربلا رفت. محمد بن عبدالله بلخى پس از سخنرانى و وعظ براى عالمان، مسئولان و طلاب نظامیه اهل سنت، روضه مى‏خواند و از مظلومیت‏هاى اهل‏بیت پیامبر یاد مى‏کرد.(۳) با روی کار آمدن دولت صفویّه و در آوردن مملکت به صورت کشوری شیعه و مقتدر، سرودن شعر در مدح و رثای ائمه و شهدای کربلا برای شاعران افتخاری بس بزرگ محسوب می‎شد.  (۴) از عزاداری در دوره افشار و زند گزارش های مهمی نقل شده است و همین گزارشات، شروع تعزیه خوانی را مربوط به دوره کریم خان میدانند. در عصر قاجار، خون آلود کردن سر و صورت با تیغ و قمه زدن به فرق سر به مراسم سینه زنی اضافه شد.(۵)
قبل از پرداختن به تارخچه عزاداری ذر سیرجان بر خود لازم می دانم تا به تاریخ مختصری از ورود اسلام به سیرجان بپردازیم.لازم بذکر است که سیرجان یکی از شهر های مهم و بزرگ ایالت کرمان در طول تاریخ بوده است. و حتی در دوران مشخصی نیز به عنوان مرکز این ایالت قرار داشته است.سیرجان در سال ۲۳ ه .قمری توسط سهیل بن عدی و عبد الله بن عبد الله بن عتبان فتح شد که مقدمه سپاه را نسیربن عمر و عجلی بر عهده داشت .(۶) بعد از مدتی مردم از اطاعت اعراب سر باز زدند و برای حفظ دین و آئین خود به کوهها گریختند ، سیرجان در زمان خلافت عثمان نیز از نو به تصرف اعراب در امد و مسلمانان در آن عهد این سرزمین را متصرف شدند.«۷»
مراسم عزاداری برای حسین بن علی (ع)در سیرجان هم پای سایر نقاط ایران به صورت سازمان یافته در زمان ال بویه آغاز گردید.دیالمه شیعی مذهب بودند . آنها عزاداری امام حسین را در ایام عاشورا در بین مردم رواج دادند. و اوج آن در زمان  عضد الدوله بود.

عضدالدوله در سیرجان نزدیک دروازه حکیم ،خانه ای عالی ساخت و مسجد جامع شهر بین بازار کهنه و نو قرار داشت . در بالای ان مناره ای ساخت که شگفت آور است. و در بالای آن مناره ،از چوب ساختمانی است که قسمتی از آن همیشه در گردش است.«۸» این ساختمان دال بر رایج بودن اسلام در آن دوران در شهرستان سیرجان دارد. و از آن تاریخ به بعد مذهب شیعی در بین مردم رواج یافت  به طوری که امروز اکثریت به اتفاق آنها دارای  مذهب شیعه هستند.شاید بتوان به اطمینان خاطر آن را در شمار یکی از شهرهای مذهبی  ایران قرار داد.و هر ساله مراسم عزاداری برای ائمه اطهار و معصومین به خصوص سالار شهیدان در ایام محرم صورت می پذیرد.بی تردید تعزیه نمایش مذهبی و ملی ایرانیان است و شیعیان ایران با عشق به ائمه اطهار (ع) رویکردی در خور ،به این آئین داشته اند.با توجه به اهتمام وکوششی که آل بویه به آبادی شهر سیرجان داشته اند. می تواناحتمال داد در سیرجان از زمان آل بویه مراسم  تعزیه خوانی وعزاداری در ماه محرم رواج داشته است. در اوایل قرن دهم که شاه اسماعیل صفوی به حکومت رسید (۹۳۰-۹۰۷ ه. ق) مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی ایرانیان تعین گردید . و توجه به اجرای عزاداری  شروع می شود. حکومت قاجار ،تکیه دولت را ساخت تا تعزیه را دولتی کند.پهلوی اول تعزیه خوانی را در تکیه دولت ممنوع کرد.اگر چه مراسم مذهبی در سیرجان هم ممنوع شده بود ، اما تعزیه خوانی به روستاها منتقل شد . و این بدان خاطر بود که در روستاها ماموران دولتی نبودند تا از شبیه خوانی جلوگیری کنند. که می توان به از جمله روستاهایی که سابقه تعزیه خوانی در سیرجان دارند به روستاهای محمود آباد، عماد آباد ، نصرت آباد ، مکی آباد ، کران ،نجف آباد و پاریز اشاره کرد.در دوره پهلوی دوم شبیه خوانی منعی نداشت . اما به علت فقر شدید مردم در روستاها برگزاری آن کمرنگ تر شد.پس از انقلاب اسلامی ، اگر چه در سال های اول انقلاب بعضی ها تعزیه را جایز نمی شمردند ، تعزیه خوانی در روستاهای  اطراف سیرجان اجرا نمی شد ، پس از گذشت چند سال مجددا تعزیه خوانی اعتبار خود را باز یافت و اجرای تعزیه به صورت خود جوش در روستاها رونق یافت. می توان به از جمله سندهای که دال بر اجرای تعزیه خوانی در سیرجان به ۴۰۰ سال پیش که در قسمت ضمائم به بعضی از آنها آورده شده اشاره کرد و همچنین می توان به وقفنامه ی که در سال ۱۲۲۲ ه. ق مردم پاریز جهت برگزاری مراسم تعزیه خوانی در حسینیه پاریز به خط زیبای مرحوم خواجه حسیب و مهر تعداد زیادی از مردم پاریزکه بر پائین و حاشیه این وقفنامه نقش بسته اشاره کرد. که در حدود ۱۵۰ نفر از اهالی پاریز هرکدام چند راس گوسفند را وقف بر حسینیه پاریز کرده و آنها را به صورت گله ای در آوردند و برای آن متولی تعیین و از محل عواید گوسفندان هر ساله در ۱۰ روز اول ماه محرم ،خرج ماتم سرا ،عزا خانه سید الشهداء و مخارج تعزیه خوانی در حسینیه پاریز می گردید.(۹)

دیگر آنچه از مستندات تاریخی معاصر بر جا مانده روی پوست چرمینی به طول ۲ الی ۳ متر که امروزه در موزه سیرجان موجود می باشد، نشان از شکل گیری اولین هیئت های عزاداری در سیرجان به سال ۱۲۲۲ ه . قمری یعنی در حدود ۲۰۹ سال پیش  را می دهد. در این تاریخ ،بالغ بر ۱۵۰ طایفه در سیرجان که اکثریت با هم فامیل  ونسبت خویشاوندی داشتند در ایام زمستان در مکی آباد سیرجان و تابستان در منطقه پاریز دور هم جمع می شدند و مراسم عزاداری امام حسین (ع)را به صورت با شکوهی برگزار می کردند . و طبق توافقاتی که با هم انجام داده بودند می بایست این مراسم فقط در یک محل انجام شود و نمی بایست آن را در جای دیگر انجام داد . یکی از آداب و رسومی را که در این مراسم عزاداری صورت می پذیرفت ،مراسم سرو زنان است. که در این مراسم درخت سروی را با احترام در جلوی هیئت عزاداری  که حدود ۲۰۰ نفر ملبس به لباس سفید و ۲۰۰ نفر نیز لباس سبز و۴۰۰ نفر هم دول می زدند و در دو طرف نهر آبی حرکت می کردند تابه مرقد خواجه علی بن حسن سیرگانی برسند.و درخت سرو ی  که توسط بزرگان حمل می شد با آب زمزم و فراط  آن رامی کاشتند . این درختان سرو مورد احترام  و تقدس زیادی بودند ،که  امروز       می توان  به معدود درختانی اشاره کرد که در مکی آباد قرار دارند .طی شواهد بر جای مانده ، این مراسم تا ۱۲۰ سال پیش  به صورت مداوم هر ساله انجام می گرفت . وبنا به دلایل نامعلومی تا سال ۱۳۸۴ در انجام این مراسم وقفه افتاد تا اینکه مجددآً این مراسم از نو توسط بزرگان و غلامان امام حسین (ع) در مکی آباد آغاز شد. و همچنین می توان به سند موجود در موزه سیرجان اشاره کرد که ۱۷۰ الی ۱۸۰ نفر از طایفه بنی اسد،که از بازماندگان حبیب بن مظاهر اسدی که در صحرای کربلا در رکاب امام حسین (ع)به شهادت رسید.مردم این طایفه هر ساله مراسم عزاداری را در تکیه امام زاده جعفر واقع در چهار گنبد را انجام می دادند.
آنچه  به نام هیئت های عزاداری هنوز در شهر پابرجا است. و می توان آنها را در گوشه و کنار شهر مشاهده کرد، می توان به هیئت عزاداری سید الشهداء (هیئت کتل بند) اشاره کرد ؛ دسته جات و هیئت سینه زنی در مکانهای مخصوص و تحت نظر افرادی مسئول تعلیم می دیدند. این افراد بنام «کتل بند»معروف بودند و در بستن شده و ، درستکردن چلچراغ و انواع حجله خانه ها و گهواره ها مهارت داشتند. در سالهای گذشته مرحوم حاج سید احمد نقیب رضوی و فرزندش حاج سید جواد معروف به کتل بند ، نظم و انسجام هیئت سینه زنی را بر عهده داشتند که بعد از فوت آنان کسی کارشان را دنبال نکردند.(۱۰) تمام دسته جات عزاداری از اقساء نقاط شهر به این مکان مراجعه ودر این هیئت مشغول به عزاداری می شدند .طی آنچه  مردمی که این دوران را درک کرده ،نقل می کنند ؛هنگامی که دسته جات عزاداری به این مکان مراجعه می کردند ،سید جواد رضوی با پای برهنه به استقبال آنها می رفت و اذن ورود به آنها می داد . امروزه این هیئت در منزل شخصی آن مرحوم ،واقع در خیابان امام خمینی (ره) ، انتهای کوچه  شهید احمد بختیاری ( کوچه دکتر ادیب پور) واقع شده است . که بنیان آن قبل از سال های ۱۳۰۰ ه .شمسی بوده است.
از جمله دیگر هیئت های عزاداری اولیه در سیرجان می توان به هیئت عزاداری محمدیه( هیئت قصابان) که در سال ۱۳۱۲ ه. ش توسط کربلایی عباس ذبیحی نژاد و برادرش اصغر ذبیحی بنیان گذاشته شده اشاره کرد. این هیئت هنوز پابرجا و توسط فرزند عباس ذبیحی یعنی حاج ماشاء الله  ذبیحی ادامه دارد. و در حال حاضر بنام  کاروان محمدی فعالیت می کند. بعد از این هیئت می توان به کاروان حسینی  که در سال ۱۳۲۶ ه . شمسی توسط مرحوم ابراهیم صفایی و محرحوم غلامعباس انصاری و با کمک صنف رانندگان در تقاطع چهار راه اشکزری امروز ،بنا شد. وپس از مدتی به مکان امروزی خود یعنی در اطراف میدان آزادی انتقال یافت . و امروز توسط فرزند آن مرحوم یعنی حاج محمد انصاری دایرو میزبان عاشقان امام حسین(ع) و ائمه اطهار می باشد.
هیئت عزاداری دیگری که می توان از آن یاد کرد ،هیئت ابولفضل است که در سال ۱۳۳۱ ه. شمسی توسط سید محمد شجاعی و صنف بناهای سیرجان در منزل شخصی سید محمد شجاعی واقع  در خیابان نصیری  امروز ،بنام مسجد خاتم النبیاء آغاز به کار کرد .طولی نکشید که تعدادی از بناها  به سال ۱۳۳۲به سرپرستی حاج اسد الله پارسایی از هیئت ابولفضل جدا شده و در منزل شخصی آن مرحوم اقدام  به تاسیس هیئت ابولفضل (ع)  دیگری نمودند .این هیئت نیز پس از مدتی دچار تغییر و تحولاتی شد و تعدادی از خادمان این هیئت  سه سال پس از تاسیس اقدام به جدا شدن از آن نمودند و کاروان ابولفضل را در خیابان شریعتی کوچه  حسینه ی اعلاء بنیان نمودند.می توان از جمله موسسان  این کاروان را استاد ماشاء الله ذکری ، استاد محمد علی ذکری ، استاد محمود ذکری ، مرحوم دعوتی ، سید علی شهیدی و سید محمد شهیدی  اشاره کرد . که بیشترین تلاش برای زنده نگه داشتن و این هیئت تا به امروز را برادران شهیدی بر عهده داشته اند. وتاکنون نیز پابرجا و هرساله مراسم عزاداری در آن انجام می گردد.
از جمله هیئت های عزاداری که در این دوره وجود داشت ، می توان به هیئت آهنگران که توسط حاج ماشاء الله مزرعی  و همسرش مرحومه حاجیه ربابه وثوق تاسیس و امروزه بنام هیئت عزاداری علی اکبر (ع) فعالیت می کند، اشاره کرد. درباره تاریخ این هیئت  همین بس می توان  به نقل قول از بزرگان  اکتفاء کرد ؛ این هیئت در قدیم بنام حمام اقا ابراهیم بود که بعد ها  توسط حاج ماشاء الله مزرعی خریداری و هیئت آهنگران را  در آنجا دایرکرد . پس از فروش آن جایگاه وسیعتری خریداری گشت و با کمک های مردمی ساختمان باشکوهی برپا شد وامروزه یکی از هیئت های فعال سیرجان به شمار می آید که مناسبت های مختلف تولد و شهادت ائمه اطهار و معصومین در آن  به شکل باشکوهی انجام  می شود. بعد از آن نیز هیئت های عزاداری زیادی برای زنده نگه داشتن پرچم حق و عدالتی که  ۱۴۰۰ سال پیش در صحرای کربلا توسط حسین بن علی (ع) برپا شد، به وجود آمدند . وبنا به همین دلایل و قراین است که می توان سیرجان را در شمار شهر های مذهبی ایران جای داد. امروزه در هر کوچه و خیابانی که دراین شهر گذر کنی ،نمی شود هیئت عزاداری و سقاخانه ابولفضل را در آن ندید.

در طی صد سال گذشته منازلی که به ترتیب روضه خوانی را شروع می کردند و هنوز هم به همان روال ادامه دارد عبارتند از:

منزل مرحوم حاج سید حسین اعلاء:این منزل متعلق است به مرحوم حاج سید حسین فرزند مرحوم حاج سید احمد از سادات بنام و مورد احترام مردم سیرجان ،روضه خوانی در این منزل از زمان مرحوم حاج سید احمد هر ساله از اول تا سیزدهم محرم بعد از نماز صبح شروع و با نان ماست و چای از مستمعین مرد پذیرایی می شد و در ساعت هشت صبح با ورد دسته جات سینه زنی مجلس ختم می گردید. پس از آن مرحوم فرزندش حاج سید حسین اعلاء عهده دار برپایی جلسات روضه خوانی شد.وی در سال ۱۳۶۲ فوت نمود و امروزه فرزندانش«آقایان سید یوسف و سید علی اصغر اعلاء»ادامه دهنده را پدران خود هستند.در این مکان علاوه بر سیزده روز محرم چهارشنبه ی هر هفته بعد از نماز صبح روضه خوانی به پاست ،منزل مرحوم اعلاء بنام حسینیه اعلاء در کوچه بنام خودش قرار دارد.

منزل مرحوم گلابی :دومین مجلسی که از اول محرم به مدت سیزده روز روضه بنا می کند منزل مرحوم گلابی است.در این منزل برپایی چادر طبق سنت هرساله با پختن آش رشته و نذورات دیگر انجام می گیرد و صاحبخانه و بانی اولیه مرحوم سید علی اکبر گلابی است .که پس از فوت ایشان مرحوم سید محمد باقر گلابی و سید احمد و در حال حاضر فرزندان و نوادگان کار ایشان را ادامه می دهند. روضه خوانی این مجلس حدود ساعت ۷صبح آغاز و ۱۰ صبح به اتمام می رسد و دسته جات سینه زنی از حسینیه ی مرحوم اعلاء به اینجا می آیند.
منزل حاج رشید : سومین و آخرین مجلس روضه خوانی قبل  از ظهر منزل حاج رشید،این مکان از قدیمی ترین عزاخانه های شهر است که در سال ۱۲۷۴ قمری توسط مرحوم سید ابراهیم رضوی معروف به «آسید ابراهیم بزرگ»ساخته و ۵سال بعد وقف اولاد ذکوری که تولیت را به عهده دارند به مدت ۱۰الی ۱۳ روز روزه خوانی برپاست و ۵روز خرج داده می شود.شروع روضه تفریبا همزمان با منزل مرحوم گلابیست و ساعت ختم آن ۱۲ ظهر است که با ورود دسته جات سینه زنی ،مراسم عزاداری تا ساعت ۳ الی ۴ بعد الظهر ادامه دارد.متولیان این موقوفه به ترتیب عبارتند از : مرحوم حاج سید اسدالله رضوی معروف به آسید اسدالله کلانتر ،مرحوم حاج سید ابولحسن رضوی ومرحوم حاج سید حسین رضوی معروف به حاج رشید که پس از قتل وی تولیت به فرزندش مرحوم سید ابراهیم رضوی و پس از وی به مرحوم سید محمد علی ،سید محمد ،حاج سید رضا رضوی تولیت این موقوفه را به عهده داشتند.(۱۱)

زندگی نامه حاج اسد الله پارسایی وتاریخچه هیئت عزاداری حضرت ابولفضل(ع)
اسد الله پارسایی فرزند غلام حسین مورخه ۱۲۹۴/۱۲/۰۴در یک خانواده مذهبی در شهرستان سیرجان پا به عرصه وجود گذاشت . نه ۹ ماه بیشتر نداشت که پدر خود را از دست داد. و از همان  ابتدای سالهای زندگی طعم یتیمی و سختی های زندگی را بر تار و پود خود احساس کرد. وی از همان اوایل کودکی به شغل کهکنی(چاه کنی)مشغول شد تا به وسیله آن امرار معاش کند .در دوران نوجوانی نزد استادان بناه سیرجان مشغول به کارگری شد ،و طولی نکشید که یکی از بناهای زبر دست  و مشهورسیرجان گردید . در سن ۱۸ سالگی به خدمت سربازی به کرمان اعزام گردید و در طول خدمت به علت مهارت در بناهی از هنر او استفاده و خدمت  خود را با بناهی طی کرد.به علت داشتن زور و بازوی زیاد و جوانمردی به او لقب شیر اسدالله دادند ،که امروزه خیلی از قدیمی ها او را به همین نام می شناسند.در سال ۱۳۳۱مشرف به زیارت خانه خداشد و درسال ۱۳۳۲ بنیان هیئت عزاداری ابولفضل را در خانه ی خود  به همراه جمعی از دوستان خودگذاشت.  وی هر ساله بمدت ۵ روز در ایام شعبان ،محرم و  فاطمیه  مراسم عزاداری را در این مکان برگزار می کردند. وی منزل خود را کتبآً در سال ۱۳۷۸ وقف حضرت ابولفضل کرد.ودر طول دوران زندگی خود هیچ گاه ازدواج نکرد .تا اینکه در تاریخ ۱۳۷۹/۱۰/۰۴در سن ۸۵ سالگی دار فانی را ترک کردند .از آن تاریخ بنا به درخواست حاج اسدالله پارسایی که در اواخر عمر خود کلیه ی امورات هیئت را به خواهر زاده خود یعنی حاج محمد عضدی فرزند مرحوم حاج احمد عضدی واگذار نمود.امروزه این هیئت پابرجا و تغیر و تحولات اساسی از زمانی که مرحوم پارسایی آن را بنیان گذاشته ،کرده است.با وجود اینکه حاج اسدالله پارسایی در میان ما نیست ، ولی یاد و خاطر او در ذهن و دل مردمان این دیار و عاشقان ابی عبد الله بن حسین(ع) جاری و باقی است.

مطالبی که دربالا بیان شده ،امکان دارد ،دارای نواقص و اشکالاتی باشد ،امید است که شما دوست عزیز باخواندن این مطالب و داشتن اطلاعات دقیقتر و جامه تری ما را با نقطه نظرات خود ما را راهنمایی ،تا در تصحیح و کامل کردن هرچه درست تر آن اقدام کنیم. تمام سعی و تلاش من بر این بود تا در حد توان خود برگی از تاریخ سیرجان را برای نسل امروز و آینده سیرجان رقم زده و آن را به اطلاع آنها رسانده باشم. و ازکسانی که در جمع آوری این مطالب من را یاری داده اند کمال تشکر وو قدردانی را دارم. و بر خود لازم می دانم که از اقایان سید کمال قمی ،محمد تیمووری ،حاج محمود فتوت ، حاج حسین رهنما ، شیخ اصغر مکی ابادی، حاج محمد عضدی ، محمود عضدی ،حاجیه خانم سکینه پارسایی و همچنین تشکر ویژه از آقای محسن اسدی که در حقیقت تاریخ گویای سیرجان است و امروز نمی توان برگی بر تاریخ سیرجان زد و حضور وی را کتمان کرد

سخنرانی سلطان الواعظین در منزل حاج رشید

 

 

 

 

 

 

 

 

سخنرانی سلطان الواعظین در منزل حاج رشید

اماده سازی بازار اقا ابراهیم برای مراسم عزاداری

 

 

 

 

 

 

 

 

آماده سازی بازار اقا ابراهیم برای مراسم عزاداری

گاراژ کاروان حسینی

 

 

 

 

 

 

 

 

گاراژ کاروان حسینی

تصویر کاروان حسینی قدیم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تصویر کاروان حسینی قدیم

هیئت عزاداری سید الشهداء(کتل بند ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هیئت عزاداری سید الشهداء(کتل بند ها)

تصویر جدید کاروان حسینی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تصویر جدید کاروان حسینی

هیئت عزاداری ابولفضل 1(مسجد خاتم النبیاء

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هیئت عزاداری ابولفضل ۱(مسجد خاتم النبیاء)

هیئت عزاداری ابولفضل2(حاج اسدالله پارسایی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هیئت عزاداری ابولفضل۲(حاج اسدالله پارسایی)

کاروان ابولفضل

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کاروان ابولفضل

هیئت عزاداری علی اکبر(ع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هیئت عزاداری علی اکبر(ع)

نمونه ی از سند های تعزیه خوانی در سیرجان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمونه ی از سند های تعزیه خوانی در سیرجان

 

 

 / وحید عضدی

 

 

برچسب ها :

این مطلب بدون برچسب می باشد.

  1. فرامرز ضیغمی نژاد

    سلام هیت محمدیه سیرجان رو حاج ماشالله ذبیحی تاسیس کرده و پس از فوت ایشان توسط پسر بزرگشون حاج عباس ذبیحی نژاد اداره می شد که حاج عباس هم حدود ۳۰ رو پیش فوت کردن در گزارش نام موسس و پسرشون جابجا شده اجرتون با آقا امام حسین

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.