به گزار ش سرویس مذهبی “سیرجان خبر”، انسان هنگامی که در این دنیای پهناور و پر از مخاطره در تنگاناهای زندگی قرار می گیرد و دچار گرفتاری های خاصی دنیایی می گردد،همواره در وجود خود روزنه هایی از امید را جست و جو می کند و با تمسک به آن ها راه برون رفت از مشکلات و گرفتاری ها را فراهم می نماید.زندگی سراسر نور و هدایت پیشوایان معصوم (علیهم السلام) به عنوان واسطه های فیض الهی و حجت های خداوند بر روی زمین،برای انسان های طالب و کمال انسانی،همواره به مصداق مصباح الهدی بوده است و آن ها برای برون رفت از مشکلات دنیایی همواره سیره عملی معصومین(علیهم السلام) را الگوی زندگی خود قرار می دادند.

چهارمین امام و پیشوای شیعیان،حضرت امام سجاد(ع) با زندگانی سراسر نور و معنویت و عشق به خداوند،زیباترین آموزه هاو درس های اخلاق و معنویت را از خود به یادگار گذاشته است تا طالبان حقیقت و کمال انسانی با تمسک به این سیره به سر منزل مقصود رهنمون شدند.

در دوران حیات پر بار امام سجاد(ع) ایشان برای ابلاغ رسالت الهی امامت خویش جهت تبیین معارف والای اسلام از قالب “دعا” بهره برد.از آن جا که در زمان امام سجاد(ع) اختناق شدیدی بر جامعه آن روز حکم فرما بود.امام(ع) بسیاری از اهداف و مقاصد تبلیغاتی و تربیتی خود را در قالب”دعا” و مناجات بیان می کرد. (سیره پیشوایان ص۲۷۰)

دوران امام سجاد (ع) مقارن بود با دوران زمامداری نیرومندترین خلفای اموی(عبدالملک بن مروان،ولید بن عبدالملک و حجاج)عبدالملک ولایت کوفه و بصره را به “حجاج”سپرد و حجاج نیز هر کسی را که احتمال می داد به تشیع و اهل بیت(علیهم السلام) گرایش دارد،از دم تیغ میگذارند.در آن زمان شیعه همواره در معرض سرکوب قرار داشت؛چرا که به دنبال شهادت امام حسین(ع) و حماسه کربلا،قیام ها و انقلاب های متعدد شیعی صورت گفته بود.

از نظر ظاهر اوضاع و احوال اجتماعی،خطر نابود شدن و به فراموشی سپردن نهضت اصیل اسلامی وجود داشت و راه پیامبر(ص) و امامان در معرض خطر بود.همهی دستگاه های تبلیغاتی و دینی و دنیوی در دست امویان بود؛حکومت ها،محراب ها،منبرها،مسجدها،قضات،حکام و قشون همه در دست خلافت بود و امام سجاد(ع) یک تنه در برابر همه آن ها قرار داشت.

علاوه بر فضای اختناقی که بر اجتماع آن زمان حاکم بود؛تفرقه و چند دستگی نیز در میان پیروان خاندان پیامبر(ص) دیده می شد که خطری به مراتب افزون تر از رویکرد سیاسی حکومت داشت تا جایی که دوست داران واقعی امام سجاد(ع)در مکه و مدینه فقط بیست نفر می شدند.در سال های بعد،انحراف های سر زده در دهه های گذشته بیش از پیش رخ می نمود و جامعه اسلامی را به کژی و نادرستی بیشتر سوق می داد.در چنین شرایطی بود که امام سجاد(ع)امامت را عهده دار شد و با سیره و روش خویش که همان استفاده از قالب تبلیغی-تربیتی دعا و مناجات بود،جامعه بحران زده و در معرض خطر قرار گرفته شیعه را احیا کرد.

مجموعه دعاهای امام سجاد(ع) با نام صحیفه سجادیه معروف است که پس از قرآن و نهج البلاغه،بزرگترین و مهم ترین گنجینه گران بهای حقایق و معارف الهی به شمار می رودبه طوری که از ادوار پیشین از طرف دانشمندان برجسته ما «اُخت القرآن»، «انجیل اهل بیت(علیهم السلام) «زبور آل محمد(ص)» لقب گرفته است. (ریاض الساکین، ص۴).

مهم ترین مسئله جبهه حق در روزهای حساس و بحرانی پس از واقعه عاشورا این بود که رهبری نهضت حفظ شود. امام سجاد(ع) به ظاهر از مسائل سیاسی به دور بود ولی نقش عظیمی در مبارزه غیر مستقیم فکری . ایدئولوژیک با نظام حاکم داشت. امام سجاد(ع) در ایفای نقش پیام آوری خون شهیدان با حضرت زینب(س) با خطابه و گفتار و رفتار خود، رسالت انتقال پیام شهیدان کربلا و نهضت سرخ امام حسین(ع) را انجام داد.

امام سجاد(ع) از هر فرصتی برای کوبیدن نظام باطل استفاده می کرد، اما سلاح اصلی امام (ع) برای تحقق این هدف «دعا» بود. وقتی امام سجاد(ع) زبان به بیان فضایل پیغمبر و اهل بیت (علیهم السلام) می گشود، هر جمله امام (ع) ضربه ای بود بر سر حاکمان ظلم و جور و نظام اموی که میراث خوار ابوسفیان و معاویه بودند. پس امام سجاد(ع) برای بیان رسالت الهی امامت و نیز نشر گسترش اسلام ناب از قالب نیایش و دعا بهره برده است.وقتی بر بیان فضایل حضرت رسول(ص) و اهل بیت (علیهم السلام) تکیه می کند در واقع به طور غیر مستقیم پاسخی می دهد به کسانی که حامل ارزش های جاهلی و دشمن اهل بیت(علیهم السلام) می باشند.در دعاهای امام سجاد(ع) از یک سو تعالیم اسلام اصیل زنده نگه داشته است و از سوی دیگر امام(ع) نمی گذارد مشعل مبارزه با ظلم خاموش شود و ارزش های نهضت امام حسین(ع) که خون گرامی ترین افراد به سبب آن بر زمین ریخته شده است،به فراموشی سپرده شد.

امام سجاد(ع) همه حساسیت مسلمانان را در قالب دعا و نیایش نسبت به حکام جور بر می انگیزد و نشان می دهد که در هر حال اگر چه همه امکانات فکری و اجتماعی در انحصار قدرت حاکم و در خدمت طاغوت و ضد اسلام قرار دارد ولی باز هم یک مسلمان وظایفی دارد و از مسئولیت دفاع از حریم اسلام و مبارزه با ظالمان فارغ نیست.

امام سجاد(ع) از ابزار تبلیغی دعا استفاده کرده و کرارا به نظام صالح و حکومت حقه اشاره می کن.از شیعیان سخن می گوید وبر آنان درود می فرستد و یاد حماسه آنان را زنده می دارد،از عادلان و عدالت خواهان سخن می گوید،از پاسداران سنگر حق و عدالت نام می برد و نظام مطلوب اسلامی را که به آن خاطر جان پدر بزرگوارشان و عزیزترین یارانش فدا شد را ترسیم می کند.

تاریخ خود گویای این امر است آن حضرت در طول زمان ۳۴ سال امامت خویش آن هم در وضعیتی با آن درجه از سختی که بیست سال حکومت جابرانه”حجاج” بر عراق نمونه بارز آن است،توانست رمقی نو به فکر تشیع داده و آن را به جریانی مطرح در جهان اسلام تبدیل کند.حرکتی که اوج آن را در دوران پس از وی و در زمان امامت امام باقر و امام صادق(علیهم السلام) شاهدیم.

امام سجاد(ع) در فرآیند حرکت رو به رشد اسلام با استفاده از قالب “دعا” توانست با توجه به شناختی که از مخاطبین و موقعیت اجتماعی مردم در زمان حکومت بنی امیه پیدا کرده بود با شجاعت و قاطعیت نقش پیام رسانی واقعه کربلا را به نحو شایسته به انجام رساند و چراغ این نهضت را چنان روشن نگه دارد که تا قیام قیامت تشعشع آن باعث هدای حقیقت جویان و حق طلبان عالم گردد.

امام سجاد(ع) با آگاهی و شناخت از سیستم تبلیغاتی بنی امیه و توجه به شرایط خاص مخاطبین خود،دعاهای خاصی متناسب با شرایط آنان ارائه می نمود و با ارتباط خاضعانه با خدا،مخاطبین را تحت تاثیر قرار می داد و موفق شد جامعه اسلامی را در تمام ادوار تاریخ تحت تاثیر ارتباط خالصانه با خدا قرار دهد و تنها او را پناهگاه تمام ملت های تحت ستم معرفی نماید.

/بختیار کرمی