یادداشت/ “سیرجان خبر” در جامعه اسلامی مراجعه کردن به رویداد ها و وقایع تاریخی به منظور زنده نگاه داشتن حافظه تاریخی, بعنوان یک جام عبرت نما, که متاثر است از آیه شریفه  (أَ فَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَهُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ…) «آیا آنها سیر در زمین نمی کنند، تا بنگرند سرنوشت آنان (طغیان گران پیشین) چگونه شد؟… »   بی شک  ادای   یک  فریضه الهی است والبته به فرموده مقام معظم رهبری “حافظه تاریخی یک ملت نباید ضعیف بشود”.  لذا این مقال فرصتی است مغتنم جهت ادای این تکلیف ویادآور یک ماجرای تلخ تاریخی و آن  « عهد نامه ننگین ترکمنچای » می باشد که در دوران حکومت قاجاربه زعامت فتحعلی شاه و با هشدف پایان دادن به جنگ ایران و روسیه منعقد گردید. این عهد نامه ننگین مشتمل بر مفادی است:

۱- واگذاری خانات(کاروانسرا ها) ایروان و نخجوان به دولت روسیه

۲- پرداخت غرامت جنگی با مبلغی معادل ۵ میلیون تومان

۳- تخلیه تالش و مغان از سپاه ایرانی

۴- حق کشتیرانی ازاد برای روس ها در دریا خزر

۵- دادن امتیاز کاپیتولاسیون برای اتباع روس درخاک ایران

۶- اعطا امتیازات انحصاری تجاری برای طرف روسی.

الله یارخان آصف الدوله صدر اعظم وقت, نماینده فتحعلی شاه به هنگام انعقاد این عهدنامه ننگین بود. این اتفاق در شرایطی حادث می شود که این جماعت متدبر در حدود ۱۵سال قبل از این, تجربه عهدنامه ننگین دیگری را هم با روسیه داشتند که تحت عنوان « عهدنامه گلستان » شناخته می شود و به موجب آن, میرزا ابوالحسن ایلچی( نماینده فتحعلی شاه) رضایت به جدایی قفقاز, ارمنستان و بخشی ازگرجستان داده است. مبرهن است که هیچ گاه آصف الدوله و فتحعلی شاه به موجب تکرار این اشتباه و اینکه به خطا, آزمودنی را آزمودند, مورد مواخذه و بازخواست قرار نگرفتند و همواره سایه یک مصونیت قضایی را بر سر خود حس میکردند وهیچ گاه پاسخ گو نبودند.

به واقع در دولت تدبیروامید پس از وزارت امور خارجه مطمئنا وزارت نفت بیش از سایرین در کانون توجهات رسانه ای بوده است والبته سیبل آماج حملات منتقدین در موضوعاتی متعدد. موضوعاتی چون کاهش قیمت نفت در بازار جهانی وسیاست انفعال وزارت مذکوردرقبال این مهم, عدم وجود یک دیپلماسی نفتی کارامد در قبال این کاهش قیمت ها, ویا حتی افزایش صادرات نفت با تولید روزانه ۲٫۵ میلیون بشکه آن هم با قیمت اسفناک حدودا ۲۵ دلار برای هر بشکه, با این وجود  در روزهای اخیر شاهد ژستی تعجب برانگیز از دولت هستیم که ادعا میکند در بودجه ۹۵ وابستگی به نفت را کاهش داده است, که این جای تامل دارد.

البته شاید تاثیر نفت به لطف کاهش قیمت آن در بودجه امسال کم رنگ شده باشد ولی این اتفاق بعنوان کاهش وابستگی قلمداد نمی شود, چرا که کاهش وابستگی نفتی به معنای, کاهش تعداد بشکه های صادراتی نفت و کاهش خام فروشی آن می باشد که بی شک آنچه رخ داده خلاف این اتفاق بوده است و قس علی هذا… که البته  نگارنده قصد پرداختن به این موضوعات را ندارد.

آنچه این روزها توجه افکار عمومی را به خود جلب کرده است، اخبار قرارداد های جدید نفتی و شنیدن اعتراضات تند اهالی مجلس به این قراردادها می باشد و این زمانی باعث نگرانی افکار عمومی میشود که به صورت رسمی جزئیات این قراردادها توسط وزارت مذکور مهر محرمانه می خورد. ظاهرا متاثر از انتقادات مجلس عقد این قرارداد ها متوقف گردیده است که به موجب آن این سوالات در اذهان عمومی شکل می گیرد که مگر این قراردادها با چه محتویاتی درحال انعقاد بودند؟

چرا به واسطه بایکوت خبری جزئیات این قراردادها باید محرمانه باقی بماند؟ مگر قراردادهای نا موفق و معلوم الحال سابق نفتی, من جمله  « هولوکاست کرسنت »   تجارب کم بهایی بودند, که حتی شبهه تکرار آن, عرق سرد نا امیدی را بر جبین افکار عمومی مینشاند. سوال اینجاست که آیا سکان داران وزارت نفت تا چه حد حافظه تاریخی خود را زنده نگاه داشته اند؟ آیا این کم حافظه گی ماحصل ترسیم خطوط قرمز توهمی نیست؟ خطوطی که مانع از کنکاش در پرونده «کرسنت» میشود. بی گمان آشکار شدن حقیقت, یک حافظه تاریخی روشن را, برای رجال سیاسی ما به دنبال خواهد داشت.

به راستی این خطوط قرمز تا چه حد ماندگار است, مگر این خطوط برای برخی از رجال دولت قبل حاشیه امن ایجاد کرد که بخواهد تبدیل به یک الگو شود. مگر غیر از این است که با پایان یافتن عمر دولت ها, عمر این خطوط توهمی هم به سر خواهد آمد. اجازه میخواهم فرضی محال را مبنای ادامه عرایضم قرار دهم و آن اینکه, فرض را بر دوام این خطوط قرار دهیم, و دوام این خطوط یک مصونیت قضایی را برای برخی به همراه بیاورد, مشابه انچه که برای آصف الدوله اتفاق افتاد ودر پی آن این سوال را مطرح کنیم که آیا تاریخ هم با آصف الدوله به تساهل و تسامح برخورد کرد؟ آیا تاریخ از آصف الدوله به نیکی یاد کرد؟ واین قضاوت تاریخ, درست در زمانی اتفاق می افتد که حتی دست آصف الدوله ها هم از تحریف آن کوتاه مانده و تبدیل به حافظه تاریخی یک ملت شده است.  به راستی رجال سیاسی در کشور ما سوا از چند و چون زمان حال تا چه حد به قضاوت تاریخ و آیندگان در مورد عملکرد خود توجه دارند.

یادداشت/دکتر اسماعیل نصرت آبادی